ΤΟ ΠΗΓΑΔΙ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ. ΟΝΟΜΑΤΑ, ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ, ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ Κ ΠΑΡΟΙΜΙΩΔΕΙΣ ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ (Β ΜΕΡΟΣ)

Παρασκευή, 20 Ιουνίου 2014

Ονόματα περιοχών και πηγαδιών: 

Μαγγανοπήγαδο, Πηγαδούλι, Πηγάδα, Ξεροπήγαδο, Πηγαδόνερο,
Γυφτοπήγαδο, Νερότρουπα, Νερόλακκος, Κοντοπήγαδο, Πηγαδόχειλα, Στενοπήγαδο, Τουρκοπήγαδο, Διαβολοπήγαδο, Σταυροπήγαδο, Πηγάδα Μελιγαλά Μεσσηνίας, Πηγάδι του Κερατά, Φονοπήγαδο, Πηγάδι Τόγια Αμαλιάδα, Πηγάδι Ορφανής, Αγά Πηγάδι, 

Ιστορικά στοιχεία που εμπλέκονται πηγάδια: 

Κατά τα χρόνια των πολέμων και των κοινωνικών αναταραχών τα πηγάδια και φυσικών καταστροφών τα πηγάδια βοήθησαν τον άνθρωπο και αυτά με τον τρόπο τους.

            - Μέσα σε αρκετά κάστρα κατά τις πολιορκίες ήσαν οι ζωοδότες για τους έγκλειστους. 

            - Στο Σούλι τα πηγάδια επάνω στο ξεροβούνι, ξεδίψασαν τους Σουλιώτες και έδωσαν ζωή στην περιοχή.

            - Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης κατά την εκστρατεία του Μαχμούτ Πασά Δράμαλη, στην πεδιάδα της Αργοναυπλίας διέταξε να πετάξουν μέσα στα πηγάδια διάφορα χαλκώματα να δηλητηριασθούν τα νερά τοιουτοτρόπως να μην βρίσκει νερό ο στρατός του Δράμαλη.

            - Ανάστατοι έγιναν οι κάτοικοι του Χωριού Μακρύσια κοντά στον Αλφειό Ποταμό, με την εύρεση εκεί αρχαίου θησαυρού. Στις 2/9/1915, ο παπάς του ναϊδρίου Άγιος Ιωάννης στο χωριό αυτό, θέλοντας ν’ ανοίξει πηγάδι και φθάνοντας σε βάθος οκτώ μέτρων συνάντησε χώμα με το χρώμα του χρυσού. Εξακολουθώντας όμως να σκάπτει ανακάλυψε ολόκληρα τεμάχια χρυσού αρκετού βάρους.

    

        - Κατά τον τελευταίο Εμφύλιο πόλεμο, με το σοβαρότατο επεισόδιο στην Πηγάδα Μελιγαλά στην Μεσσηνία.  

            - Σε πυρκαγιά στην Ανάληψη Αμαλιάδας τον Αύγουστο του 1985, όταν καιγόταν το χωριό πέταξαν το ρούχα και τα κλινοσκεπάσματα μέσα στο πηγάδι για να τα γλιτώσουν. 

            - Επίσης μέσα σε πηγάδια έχουν ρίξει χρήματα, τιμαλφή και διάφορα αντικείμενα για να τα προφυλάξουν από ληστρικές επιδρομές.

Σελίδα 321

Παροιμίες και παροιμιώδεις εκφράσεις όσον αφορά τα πηγάδια:

- Άτυχος πάει να πνιγεί, στερεύουν τα πηγάδια.

- Βαθύ πηγάδι, δροσερό νερό.

- Γυρεύει αναμμένα κάρβουνα στο πηγάδι.

- Γυρεύει με το βελόνι ν’ ανοίξει πηγάδι.

- Ένας ζουρλός ρίχνει την πέτρα στο πηγάδι, χίλιοι γνωστικοί δεν μπορούν να την βγάλουν.

- Ενός παιδιού η μάνα έπεσε στο πηγάδι, η αυγή θα μας δείξει τίνος παιδιού θα λείψει.

- Κάθε βρυσούλα και δροσιά, κάθε πηγάδι και φίδι.

- Καλόμαθε ο κουβάς, στο πηγάδι άρχοντας κι αγάς.

- Με πιρούνια πηγάδι δεν ανοίγεις.

- Μην ρίξεις πέτρα στο πηγάδι που σε δρόσισε.

- Ο σούγλος χαλάει, μα το πηγάδι μένει.

- Όπου φτύσουν πολλοί, γίνεται πηγάδι.

- Όσο πιο βαθύ είναι το πηγάδι, τόσο πιο δροσερό νερό έχει.

- Ο τρελός έριξε πέτρα στο πηγάδι κι έπεσαν χίλιοι γνωστικοί να την βγάλουν.

- Σαν θέλεις μάγκανα, πήγαινε τελευταίος στο πηγάδι.

- Τα χάδια στα πηγάδια και τα φιλιά στα σκοτάδια.

- Του σώγαμπρου η γνώμη, πέφτει στο πηγάδι.

Το μαγγάνι και η ανέμη κατά την περιστροφή τα σίδερα επειδή τότε δεν υπήρχαν τα ρουλεμάν, γρύλλιζαν, πολλές φορές έριχναν νερό για να σωπάσουν, μα όταν στέγνωνε το νερό παλι το ίδιο. Από αυτό το γρύλισμα βγήκε και η παροιμοιώδης φράση: «Δεν θέλω μάγγανα», εννοεί δεν θέλω να μαλώσω και ν’ ακουστώ.

Ιδιωτικό συμφωνητικό συνεταιρικού πηγαδιού.

 

Σήμερα την 15 Αλωνάρη 1916 ο Γιωργάκις Καραπιπέρις και Νικολός Ζήσις, συμφωνήσαμε να βαρέσουμε ένα πηγάδι στην Παλιόστρουγκα στα χωράφια μας. Το πηγάδι θα το βαρέσουμε απάνου στο σύνορο και θα πιάνει μισό από το χωράφι του Γιωργάκι Καραπιπέρι και μισό από το χωράφι του Νικολού Ζήσι. Το πηγάδι θα το πληρώσουμε μισακά και θα το έχουμε πάλι μισιακό. Όποια ζημιά πάθει πάλε θα πληρώνετε μισιακά.

Υπογραφές

Γιωργάκις Καραπιπέρις

Νικολός Ζήσις

Τραγούδια που αναφέρονται στα πηγάδια.

(ΚΑΤΟΥ ΣΤΟ ΒΑΛΤΟ ΣΤΟ ΠΗΓΑΔΙ)

Κάτ’ στο Βάλτο, στο πηγάδι,

κλέφτες ρίχνουν το λιθάρι.

Το πετάν οι Αρβανίτες

και περνάν τους Μοραΐτες…

(ΜΕΣ ΣΤΗΝ ΠΕΤΡΑ ΣΤΟ ΠΗΓΑΔΙ)

Μες στην Πέ-, γεια σου Γιαννιά, μες στην Πέτρα στο πηγάδι,

μες στην Πέτρα στο πηγάδι, κλέφτες ρίχναν το λιθάρι…

ΜΙΑ ΠΑΠΑΔΙΑ ΚΑΘΟΤΑΝΕ)

Μια παπαδιά καθότανε απάνω στο πηγάδι

και τον σταυρό της έκανε να μην ερθεί το βράδυ…

Η ΚΑΛΙΤΣΟΠΟΥΛΑ

Στον Αγιώργη, στου Καλίτσα,

είχα ο μαύρος αγκαλίτσα

και ο δόλιος κάθε βράδυ,

την περίμενα στο πηγάδι,

να μου δώσει αυτή νεράκι,

να της δώσω εγώ φιλάκι.

Κάθε μέρα, κάθε βράδυ

και οι δυο μας στο πηγάδι,…

ΤΑ ΜΑΓΙΑ

Ανάθεμα ποια έριχνε τα μάγια στο πηγάδι

και μάγεψε τον άντρα μου, θέλει να με χωρίσει…

Λαογραφικές ιστορίες:

   Μια φορά σε χωριό της Πηνείας, μια γυναίκα είχε παντρευτεί ένα άνδρα κατά δεκαπέντε χρόνια μεγαλύτερό της. Και ένας νεότερος άνδρας του χωριού της,  την είχε βάλει στο μάτι, μιας και έβλεπε ότι ο άνδρας της ήταν αδύνατον να την εξυπηρετεί σεξουαλικά.

   Λοιπόν ένα δειλινό στο πηγάδι του χωριού ήσαν μερικές γυναίκες και έβγαζαν νερό, μεταξύ αυτών ήταν και η λεγάμενη του κυρίου. Μόλις γέμισαν τα βαρέλια και τα βίκια τους οι γυναίκες έφυγαν και τελευταία έμεινε αυτή. Πάει τότε και αυτός κοντά, έβαλε τα χέρια του στις τσέπες του παντελονιού του και γύριζε γύρω από το πηγάδι σκεφτικός και μονολογούσε λέγοντας: «Απόψε θα γίνει μεγάλο κακό, απόψε λέγω θα γίνει μεγάλο φινικό….ώρε κακό που θα γίνει απόψε στο χωριό μας!» Το έλεγε και το ξανάλεγε και καθώς περιφερόταν σκυφτός γύρω από το πηγάδι, προξένησε την εντύπωση της λεγάμενης. Τότε αυτή μη γνωρίζοντας την σκέψη του λέει: «Σαν τι κακό θα γίνει απόψε τι συμβαίνει, ρε άνθρωπε;». 

   Αυτός συνέχιζε να μονολογεί το ίδιο κάνοντας πάντοτε τις ίδιες κινήσεις. Αυτή τον ξαναρωτάει και πάλι. Κι εκείνος της λέει: Να! Απόψε εγώ εδώ που είμαστε θα σε φιλήσω , γιατί μ’ αρέσεις πολύ. Εσύ θα πας στον άνδρα σου, να του το πεις και αυτός θα μου κάνει την παρατήρηση και έτσι θα πιαστούμε στα χέρια και θα σκοτωθούμε. Κατάλαβες; 

Τότε αυτή χαμογελάει και του λέει: Ε! Κι αν με φιλήσεις, είναι ανάγκη εγώ να του το μαρτυρήσω και να γίνει τόσο μεγάλο κακό; Άστο να το πάρει καλύτερα ο αγέρας και να μην το μάθει κανείς όχι για τίποτα άλλο, αλλά να γλιτώσουμε το φονικό και για το καλό του χωριού.

Καθώς είχε πέσει το σκοτάδι πήγε κοντά της και  φίλησε την λεγάμενη και την ματαφίλησε και έτσι τα φτιάξανε οι δυό τους, μέχρι που κάποια μέρα κλεφτήκανε και γίνανε αμολόητοι από το χωριό..  

Αφήγηση: Νικόλαος Σπυρόπουλος, κάτοικος οικισμού Καλαθά κοινότητας Αγίου Ηλία Πηνείας, Αμαλιάδα 4 / 10 / 1994.

  Στα πηγάδια, πολλές φορές αναπτύχθηκαν έρωτες, έγιναν προξενιά, μάλωσαν άνθρωποι, έγιναν φονικά, έγιναν συμφωνίες, κουμπαριές, γνωριμίες επίσης πραγματοποιήθηκαν και πολλά γλέντια. Επειδή καμιά φορά γινόταν κανένα ατύχημα ή αυτοκτονία έλεγαν, ότι το τάδε πηγάδι είναι στοιχειωμένο. Πολλά εγκαταλελειμμένα πηγάδια όμως έγιναν η αιτία να χαθούν άνθρωποι που δεν βρέθηκαν ποτέ. Έτσι βγήκε η φράση: «Άνοιξε η γης και τον κατάπιε». Η πολιτεία αντιλαμβανόμενη τους κινδύνους, υποχρεώνει τους κατόχους πηγαδιών να μεριμνούν και να σκεπάζουν τα υπαίθρια πηγάδια και τις δεξαμενές του νερού και σε πολλές περιπτώσεις να τοποθετούν  την ανάλογη προειδοποιητική σήμανση.

  Τα πηγάδια σήμερα μετά την πλήρη εγκατάλειψη, πέρασαν στην λησμονιά του χρόνου, της βιομηχανοποίησης και της εξέλιξης. Αρχικά αντικαταστάθηκαν με τις κοινοτικές ή δημοτικές βρύσες, όπου κι αυτές με την σειρά τους εγκαταλείφθηκαν, διότι η επήλθε η ύδρευση της οικίας μας, η οποίαν ναι μεν έκανε πιο άνετη την διαβίωση και συνέβαλε στην υγιεινή του ανθρώπου, όμως κατέστρεψε τον υδροφόρο ζωοδότη ορίζοντα, διότι η ύδρευση χρειάστηκε να συλλειτουργήσει μαζί με την αποχέτευση.

 Οι αποχετεύσεις δέχθηκαν και δέχονται τεράστιες ποσότητες από χημικά απόβλητα, των απορρυπαντικών και διαφόρων άλλων επικίνδυνων ουσιών τα λεγόμενα βοθρολύματα. Το νερό των πηγαδιών πλέον κατέστη ακατάλληλο και τα περισσότερα από αυτά, οι ιδιοκτήτες των, τα μετέτρεψαν σε θανατηφόρες παγίδες του περιβάλλοντος, τους περιώνυμους βόθρους. Αν και η φύση με αυτό τον τρόπο δέχθηκε απανωτά κτυπήματα, η πολιτεία ποτέ δεν μερίμνησε για τον υδροφόρο ορίζοντα, τώρα τελευταία έχουν αρχίσει δειλά- δειλά να δείχνουν κάποιο μικρό ενδιαφέρον. Το δροσερό νερό των πηγαδιών πέρασε στην ιστορία και αντικαταστήθηκε με ρυπαρό νερό από τα χημικά λιπάσματα, τα γεωργικά φάρμακα και τα επικίνδυνα απορρυπαντικά. 

  Σήμερα όσοι έτυχε να έχουν καταφέρει να κρατήσουν πηγάδια τους, τα χρησιμοποιούν μόνο για διακόσμηση στον κήπο ή στην αυλή τους. Σε καταστήματα πώλησης οικοδομικών υλικών πωλούνται απομιμήσεις από φιλιατρά πηγαδιών με την ανέμη, όπου κι αυτά έχουν σκοπό να διακοσμούν τις αυλές των νεόπλουτων Ελλήνων.

---

Υποσημειώσεις: [1] Ένδειξη νερού αναφέρεται σε μικρές γούβες ή γούρνες νερού, ή σ’ αυτό το σημείο κατά τους καλοκαιρινούς μήνες η βλάστηση παρέμενε χλωρή. Επίσης ένδειξη ύπαρξης νερού υπάρχει όταν στο μέρος που υποπτευόμαστε ότι υπάρχει νερό, φυτρώνουν και ευδοκιμούν διάφορα υδρόφιλα φυτά όπως πλάτανος, ιτιά, λεύκα, βούρλο, νεράγκαθο, πολυτρίχι, σγαράτζα, πατόφυλλα, καλάμια, κ.λπ.

[2] Οι παλιοί πηγαδάδες χρησιμοποιούσαν διάφορες μεθόδους για ν’ εντοπίσουν το άβαθο κοίτασμα του νερού. Αν είχαν υπόνοιες ότι υπήρχε υπόγειο ποτάμι, κάρφωναν στο έδαφος ένα μυτερό σίδερο και το χτυπούσαν να εισχωρήσει όσο βαθειά μπορούσαν. Επάνω στο σίδερο είχαν με μια ειδική κατασκευή τοποθετούσαν ένα πολύ μεγάλο κογχύλι. Όταν το βράδυ έπεφτε ο αέρας και υπήρχε ηρεμία, ο πηγαδάς πήγαινε στο κογχύλι σ’ αυτό το σημείο και έβαζε το αυτί του στο στόμιο του κογχυλιού. Αν υπήρχε κάποιο υπόγειο ποτάμι, περίπου μέχρι τα δέκα έως δεκαπέντε μέτρα, ακούγονταν καθαρά ο θόρυβος του νερού.

[3] Εξωτερικά από το κτίσιμο της πέτρας και ενδιάμεσα στην πέτρα και στο χωμάτινο τοίχωμα του πηγαδιού έριχναν αρκετές πέτρες συνήθως  ζιόμπολα (πέτρες πολύ μικρού μεγέθους ) μέχρι και αμμοχάλικο. Περνώντας το νερό δια μέσω αυτών για να φθάσει από το έδαφος στη λεκάνη, φιλτράρονταν και τοιουτοτρόπως το νερό ήταν καθαρό.

[4] Το κουρασάνι ήταν κονίασμα από τριμμένο κεραμίδι, ψιλή άλλο, ασβέστη, ασπράδι αυγού και ρετσίνι.

[5] Οι κουβάδες ασκιά, ήσαν ασκιά με ανοικτό το στόμιο και μέσα τοποθετούσαν κλαδιά τοποθετημένα τοιουτοτρόπως κατά την ρίψη και την άντληση να μην κλείσουν τα τοιχώματα του ασκιού, δηλαδή να το κρατούν ανοικτό και σταθερό.

Πηγή: www.antroni.gr
ΑΠΟ http://laikiparadosi.blogspot.com/